Đau thượng vị là gì: vị trí đau, triệu chứng và cách điều trị

Đau thượng vị là bệnh về tiêu hóa thường gặp, tuy nhiên không phải ai cũng hiểu rõ về bệnh. Hiểu rõ hơn về vị trí đau, nguyên nhân và triệu chứng sẽ giúp người bệnh phát hiện bệnh sớm và có phương pháp điều trị kịp thời. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp tới bạn toàn bộ thông tin liên quan tới bệnh đau thượng vị.

Đau thượng vị là gì và vị trí đau ở đâu?

Vùng thượng vị là khu vục nằm ở vị trí  phần mép rốn và hai bên mạn sườn trở lên cho tới điểm thấp nhất của xương ức. Đau thượng vị là tình trạng xuất hiện những cơn đau nhức xuất hiện ở vùng trên rốn, dưới mũi của xương ức. Tình trạng đau nhói, đau thắt, đau âm ỉ và có thể kèm theo những triệu chứng như ợ hơi. Ngoài ra tình trạng đau thượng vị có thể xuất hiện khi vừa ăn xong, nhất là sau khi ăn những đồ ăn cay, nóng, sử dụng bia rượu.

Đau vùng thượng vị có thể gây ảnh hưởng đến các cơ quan tiêu hóa khác trong cơ thể. Nhất là khi tình trạng bệnh trở nên nghiêm trọng nó có thể gây ra những căn bệnh mãn tính cho đường tiêu hóa và dạ dày.

Ví trí đau thượng vị

Như đã nói, đau thượng vị là những cơn đau ở trên rốn dưới ức và vị trí đau thường:

• Đau vùng thượng vị lan ra sau lưng
• Đau vùng thượng vị bên trái
• Đau vùng thượng vị bên phải

Thời điểm đau thượng vị

Đau thượng vị có thể xảy ra ở nhiều thời điểm khác nhau có thể kể đến:

Đau vùng thượng vị về đêm:

Đây là hiện tượng thường có chu kì lặp lại, khoảng 1 – 2 giờ sáng. Lý giải cho hiện tượng này có thể bắt nguồn từ các bệnh lý như: Viêm loét dạ dày tá tràng, viêm tụy, trào ngược dà dạy …Đau vùng thượng vị về đêm xảy ra do sự tăng dịch acid dạ dày vào thời điểm dạ dày trống, đã tiêu hóa hết thức ăn, gây ra những viêm loét và đau thượng vị.

Đau thượng vị khi đói:

Tương tự như hiện tượng về đêm, dịch acid dạ dày tăng tiết dẫn tới hiện tượng đau. Nhất là vào ban đêm, dạ dày đã tiêu hóa hết thức ăn hoặc khi bạn đói, hiện tượng đau thượng vị có thể cảm thấy rõ nhất.

Đau thượng vị sau khi ăn:

Đau thượng vị sau khi ăn xuất hiện do trong dạ dày có những ổ viêm loét, sau khi ăn thức ăn có thể ma sát, tác động đến những vị trị viêm loét này dẫn đến tình trạng đau thượng vị sau khi ăn.

Nguyên nhân gây đau thượng vị

Có nhiều nguyên nhân dẫn tới bệnh đau thượng vị, để có phương pháp điều trị cụ thể, trọng tâm, người bệnh cần hiểu rõ những nguyên nhân nào phổ biến và nguy hiểm nhất gây ra bệnh. Từ đó có phương pháp phòng ngừa điều trị đạt kết quả nhanh nhất. Dưới đây là một số nguyên nhân dẫn tới tình trạng đau thượng vị.

Chế độ ăn uống, sinh hoạt

Chế độ dinh dưỡng không khoa học và điều độ là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tình trạng đau thượng vị:

• Chế độ ăn uống thất thường, không khoa học, ăn quá no hoặc bụng quá đói
• Ăn uống không đủ chất dinh dưỡng khiến sức đề kháng giảm sút
• Ăn quá nhiều những thực phẩm chứa dầu mỡ, cay nóng khiến dạ dày không thể thiêu hóa được

Chính vì vậy, muốn ngăn ngừa tình trạng đau thượng vị, bạn cần thiết lập thói quen ăn uống vừa phải, không quá no khiến dạ dày chịu áp lực lớn và cũng không quá đói để giảm gia tăng acid dịch vị trong dạ dày.

Stress

Cuộc sống hiện đại khiến người bệnh gặp quá nhiều áp lực khiến dạ dày làm việc quá sức gây nên tổn thương và đau vùng thượng vị. Tình trạng này không được kiểm soát sẽ gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm.

Sử dụng chất kích thích

Những thói quen sử dụng chất kích thích: Bia, rượu, cà phê, thuốc lá sẽ khiến dạ dày dễ bị tổn thương làm cho sức đề kháng yếu dần đi và cơ thể dễ bị nhiễm khuẩn nhất là dạ dày có thể bị vi khuẩn xâm nhập. Tình trạng này không được khắc phục, để lâu dài sẽ gây ra đau thượng vị, cơ thể mệt mỏi.

Một số bệnh lý

Trào ngược dạ dày:

Triệu chứng thường gặp là hiện tượng khó tiêu, miệng đắng, ho lâu ngày, có cảm giác khó chịu tại vùng cổ họng hoặc ở ngực. Tình trạng này gây ra các cơn đau tại vùng thượng vị. Acid trào ngược (ngay cả thức ăn cũng có thể bị trào ngược) lên vùng thực quản khiến bệnh nhân cảm thấy đau, tức ngực và cổ họng kèm theo triệu chứng đau thượng vị.

Viêm thực quản:

Niêm mạc thực quản bị viêm do acid trong dạ dày trào ngược lên vùng thực quản hoặc do dị ứng, kích ứng mãn tính, nhiễm trùng.

Viêm loét dạ dày:

Viêm loét dạ dày là tình trạng tổn thương tại niêm mạc dạ dày, nhiễm khuẩn đường ruột gây nên tình trạng viêm loét dạ dày kèm theo các cơn đau nhói ở vùng trên ổ bụng (vùng thượng vị).

Rối loạn túi mật:

Túi mật không thể mở được do xuất hiện sỏi mật, dấu hiệu dễ nhận biết nhất là khi túi mật bị rối loạn gây ra những trạng thái: Đau bụng, vàng da, đi ngoài phân đen, chướng bụng đầy hơi.

Hiểu kỹ hơn: Các nguyên nhân gây đau thượng vị

Triệu chứng đau thượng vị

Đau tức vùng ức

Triệu chứng đau tức vùng ức thường là những cơn đau mức độ nhẹ có thể kèm theo các triệu chứng như:

• Khó thở
• Tức ngực
• Biểu hiện ợ nóng
• Ợ hơi

Đau âm ỉ, râm ran vùng thượng vị

Những cơn đau âm ỉ, râm ran vùng thượng vị thường khiến người bệnh khó chịu, bứt rứt. Tuy nó không gây biểu hiện quá đau đớn nhưng biểu hiện này thường kéo dài khiến người bệnh gặp nhiều khó khăn trong sinh hoạt và ảnh hưởng đến sức khỏe, chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Nóng rát dạ dày

Biểu hiện nóng rát dạ dày thường đến sau khi người bệnh ăn các loại thực phẩm gây kích ứng cho dạ dày như: Những đồ ăn nhiều gia vị, cay nóng, khó tiêu gây kích ứng niêm mạc dạ dày, khiến dạ dày nóng lên. Người bệnh có thể cảm thấy rõ rệt dấu hiệu nóng rát, cồn cào ở dạ dày dần dần có thể có một số biểu hiện khác kèm theo như: Đau bụng, mệt mỏi, chướng bụng đầy hơi…

Đau nhói vùng thượng vị

Theo tiến triển của bệnh, đau thượng vị thường xuất hiện những cơn đau nhói vùng thượng vị tăng dần về tần suất và mức độ: Khi bệnh nặng hơn, cơn đau nhói thường xuất hiện nhiều hơn, những cơn đau nhói bất chợt vùng thượng vị có thể xuất hiện sau khi ăn và người bệnh có cảm giác như có dao đâm trong trường hợp thủng dạ dày.

Đau thắt vùng thượng vị

Những cơn đau thắt vùng thượng vị khiến người bệnh đau đớn và khó chịu. Cơn đau thắt vùng thượng vị thường đột ngột như bóp nghẹt vùng thượng vị ngoài ra nó còn kèm theo những biểu hiện: Chướng bụng đầy hơi, buồn nôn, nôn….

Đau quặn từng cơn vùng thượng vị

Đau quặn từng cơn vùng thượng vị là triệu chứng đau thường có tính chất chu kì, những cơn đau âm ỉ hoặc dữ dội vùng giữa rốn và xương ức thường chia thành từng đợt là có thể lặp lại nhiều lần trong ngày nhưng cơn đau không kéo dài quá lâu. Những cơn đau quặn từng cơn này thường đem đến cảm giác đau dữ dội và khiến bệnh nhân mệt mỏi, đau đớn người bệnh cần cảnh giác và không nên chủ quan với triệu chứng này.

Điều trị bệnh đau thượng vị

Thay đổi chế độ ăn uống phù hợp

• Thiết lập và duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh, khoa học, nên bổ sung nhiều nước cho cơ thể, ăn nhiều hoa quả tươi, rau xanh để hạn chế phát sinh tình trạng tăng tiết acid quá mức và trung hòa dịch vị dạ dày.
• Người bệnh cần chia nhỏ các bữa ăn trong ngày, từ 5 đến 6 bữa /ngày, không nên tập trung ăn 1 bữa giúp giảm thiểu cảm giác căng của dạ dày và giảm tiết acid của dạ dày.
• Ăn uống đủ bữa, không nên ăn quá no cũng như để bụng quá đói và nhớ luôn có thức ăn và trung hòa axit giúp giảm cơn đau.
• Nên ăn nhẹ đặc biệt vào ban đêm, tránh để dạ dày trống không kích thích tăng tiết dịch acid trong dạ dày gây ra các cơn đau
• Tránh các thức ăn kích thích và khó tiêu: Ăn những đồ ăn nhiều gia vị cay, nóng, cứng, những món ăn nhiều dầu mỡ, chua, cay…
• Người bệnh nên ưu tiên nhóm thực phẩm tinh bột như:  Cơm, bột mì, bột năng, bánh hoặc gạo nếp… bởi  chúng có tác dụng giảm tiết dịch vị, dễ thẩm thấu qua niêm mạc dạ dày giúp giảm tình trạng đau vùng thượng vị.
• Nên uống thêm sữa, trứng để cung cấp nguồn chất đạm giúp trung hòa axit. Ngoài ra, lượng chất béo có trong nhóm thực phẩm này có tác dụng ức chế việc tiết dịch dạ dày, gia tăng thời gian lưu trữ thức ăn trong dạ dày.
• Nên sử dụng và chế biến những món mềm, nhừ thức ăn, hạn chế ăn những loại đồ ăn đóng hộp, thực phẩm chế biến sẵn, thực phẩm nhiều dầu mỡ.
• Nên ăn chậm nhai kỹ để giảm bớt áp lực cho dạ dày.

Đọc thêm:Đau bụng thượng vị dạ dày nên ăn gì, kiêng gì

Chế độ sinh hoạt khoa học

• Người bệnh cần ngủ nghỉ khoa học, không nên thức khuya  ngủ đủ giấc (7 – 8 tiếng/ ngày ở người trưởng thành), ngủ đúng giờ, ăn uống điều độ
• Nên chú ý cân bằng chế độ làm việc và nghỉ ngơi hợp lý, nên giữ tâm lý luôn thoải mái, vui vẻ.
• Duy trì thói quen luyện tập thể dục thể thao mỗi ngày giúp tăng cường sức khỏe, điều này sẽ giúp đảm bảo các hoạt động của hệ tiêu hóa, hạn chế phát sinh nhiều vấn đề về sức khỏe.
• Khi ngủ nên nằm đầu cao, giảm trọng lượng cơ thể và tránh lao động nặng quá sức

Sử dụng thuốc điều trị

Tùy thuộc vào triệu chứng, nguyên nhân gây đau thượng vị mà bác sĩ có thể chỉ định người bệnh sử dụng các loại thuốc trị đau thượng vị. Hiện nay thuốc điều trị đau thượng vị người bệnh có thể sử dụng là thuốc Tây Y và thuốc Đông Y.

Thuốc Tây Y

Thuốc kháng acid dạ dày

• Mucosta,
• Rebamipid,
• Sucralfat

Mục đích của thuốc giúp trung hòa acid trong dạ dày là điều trị  các vấn đề liên quan đến sức khỏe đường tiêu hóa, giúp trung hòa HCl, tăng độ pH, hạn chế axit trong dạ dày xâm lấn mô đồng thời cải thiện các triệu chứng khó chịu do bệnh gây ra.

Thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày

• Sucralfate,
• Misoprostol,
• Rebamipide

Những loại thuốc này giúp kích thích bài tiết dịch nhầy, thúc đẩy tuần hoàn máu và sự sản sinh của các tế bào biểu mô của niêm mạc dạ dày.

Thuốc kháng histamine H2

• Cimetidin,
• Nizatidon,
• Famotidin,
• Ranitidin

Thuốc kháng histamine H2 thường được sử dụng điều trị đau thượng vị  giúp giảm bài tiết axit trong dạ dày mạnh vào ban đêm và hạn chế sau khi ăn

Ngoài ra còn cần kể đến một số loại thuốc chữa đau thượng vị dùng cho từng trường hợp bệnh khác nhau như:

Đau thượng vị dạ dày khi bệnh xảy ra kèm theo biểu hiên ợ nóng:

• Zantac- 75mg
• Pepcid AC

Đau thượng vị dạ dày có kèm theo triệu chứng tiêu chảy.

• Subsalicylat Bismuth
• Loperamide

Đau dạ dày gây đau thượng vị trong thời gian dài:

• Acetaminophen
• Tylenol
• Clarythromycin

Thuốc Đông Y

Bên cạnh điều trị đau thượng vị bằng thuốc Tây thì sử dụng những bài thuốc Đông Y là phương pháp được nhiều người bệnh tin tưởng. Nếu người bệnh có các cơn đau ở vùng thượng vị ở giai đoạn đầu, chưa quá nghiêm trọng thì hãy thử vận dụng một trong số những bài thuốc Đông y dưới đây:

Bài thuốc 1: Giảm đau thượng vị do căng thẳng quá mức

• 12g Diên Hồ Sách, 20g Ô Dược, 12g Cam Thảo, 8g Sa Nhân, 20g Hương Phụ, 12g Trần bì (Vỏ quýt khô)
• Rửa sạch, cho tất cả các vị thuốc vào ấm sắc với 1,5 lít nước
• Sau khi nước thuốc sắc lại còn 150ml.
• Chia thành 4 lần uống. Ban ngày uống 3 liều và liều còn lại uống vào ban đêm sau khi ăn cơm xong khoảng 30 phút.

Bài thuốc 2: Chữa đau thượng vị với mật ong và nghệ:

• 60gr mật ong, 120gr tinh bột nghệ
• Đem bỏ 2 nguyên liệu vào tô to trộn đều đến khi 2 nguyên liệu quyện đều vào nhau thì vo thành từng viên nhỏ bằng ngón tay trỏ mỗi viên 5g
• Để trên khay cho khô ráo rồi bỏ vào bình thủy tinh đậy kín
• Nên uống khi xuất hiện cơn đau thượng vị hoặc uống trước khi ăn sáng 30 phút mỗi ngày

Bài thuốc 3: Chữa đau thượng vị bằng nước ép bắp cải:

• Bắp cải: 1kg đem tách lá và rửa sạch.
• Chần lá bắp cải qua nước sôi và ép nhuyễn (Thông thường 1kg lá bắp cải ép sẽ cho khoảng 500 – 700ml nước ép).
• Sử dụng nước ép uống trong ngày sẽ giúp xoa dịu cơn đau nhanh chóng mà không gây tác dụng phụ.
• Sử dụng trong ngày, không sử dụng khi đã để qua đêm